Een sociale geschiedenis
Het verhaal van het Sint Anthony Gasthuis – in de volksmond ‘het Sint Anthoon’, gaat al meer dan 600 jaar terug – nog vóór Leeuwarden begon met de bouw van de Oldehove. Het was het jaar 1425 toen het Sint Anthoon voor het eerst werd genoemd in de archieven. Toen was het dé plek waar armen konden wonen en ook een toevluchtsoord voor proveniers: mensen die hun bezit overdroegen in ruil voor levenslange huisvesting en verzorging.
Het Sint Anthoon bood niet alleen zorg voor armen en ouderen maar ook verpleging en onderdak aan mensen met een fysieke of mentale beperking. Kortom, het was een soort vroegere community voor zorg en ondersteuning, lang voordat er zorgverzekeringen en bejaardenhuizen bestonden!
Gulle gevers
Het Sint Anthoon kan zijn goede werk mede doen dankzij donaties van weldoeners. Zo hebben de Leeuwarder families Abbama, Burmania, Minnema, Auckama, Wiarda en Jellama in het verleden gul gegeven. De vleugels in het Gasthuis zijn naar hen vernoemd. De voogden en voogdessen – het bestuur – beheerden het vermogen zorgvuldig, en dat doen ze nog steeds. De functie van het Gasthuis is door de eeuwen heen wel veranderd. Tegenwoordig wonen er ongeveer honderd zelfstandige ouderen in het Gasthuis. Er wordt geen zorg meer gegeven, wel gastvrijheid en service.
Band met het platteland
Het Sint Anthony Gasthuis heeft zijn activiteiten eeuwenlang kunnen voortzetten door opbrengsten uit agrarisch onroerend goed, vaak geschonken door welgestelde mensen. Tegenwoordig is dat zo’n 1.450 hectare grond rondom Leeuwarden.
In het verleden waren ook een twintigtal vaak monumentale gasthuisboerderijen in het bezit van het Gasthuis. Deze zijn herkenbaar aan de gevelsteen met een gouden bel op een blauwe achtergrond. Een rentmeester regelt de zakelijke deals met de pachters. Maar daar houdt het niet op want de voogden en voogdessen zijn net als vroeger heel betrokken bij de pachters. Een paar keer per jaar spreken ze elkaar, bijvoorbeeld tijdens de boerderijentocht of de traditionele pachtzitting. Dan wordt er veel gesproken over de uitdagingen die de pachters tegenkomen in deze tijd, goed bodembeheer en hoe ze een stevige financiële positie kunnen behouden.
Gebouwen met ‘de gouden bel’
Het Sint Anthoon heeft door de jaren heen alle woningen tussen de Grote Kerkstraat, Wijde Gasthuissteeg, Perkswaltje en Pijlsteeg in zijn bezit gekregen. De monumentale gebouwen aan de Groeneweg, Grote Kerkstraat en Perkswaltje, ontworpen door architect Frederik Stoett en W.C. de Groot in de 19e en 20e eeuw, zijn net als de boerderijen herkenbaar aan de gevelsteen met de gouden bel en verrijken de stad met hun bijzondere uitstraling. Maar de huurinkomsten van de woningen zijn niet genoeg om alle kosten voor de exploitatie van het Gasthuis te dekken. Gelukkig komt er extra geld binnen uit het agrarisch vastgoed. Zo kan het Gasthuis dit unieke stukje Leeuwarden voor toekomstige generaties behouden.
Bijzondere tradities van het Gasthuis
Zes eeuwen geschiedenis heeft ook veel traditionele feestdagen en andere tradities voortgebracht die tot op de dag vandaag door de bewoners en voogden en voogdessen van het Gasthuis in stand worden gehouden.
Tijdens het jubileumjaar laten we inwoners van Leeuwarden kennismaken met een aantal van deze tradities zoals Sint Anthoondag, het Römerfeest en Stoopdag.
Voor de liefhebbers valt er nog veel meer te lezen over de boeiende geschiedenis van het Gasthuis op deze pagina.